📝 महाराष्ट्रातील दत्तक प्रक्रिया – अद्ययावत कायदेशीर मार्गदर्शक

📌 दत्तक घेण्याचे कायदेशीर अधिष्ठान

भारतातील दत्तक प्रक्रिया काही विशिष्ट कायद्यांनुसार पार पडते :

1. हिंदू दत्तक व पालनपोषण अधिनियम, 1956 (HAMA) – हिंदू, जैन, बौद्ध व शीख धर्मीयांना लागू.
2. जुवेनाईल जस्टीस (केअर अँड प्रोटेक्शन ऑफ चिल्ड्रन) अधिनियम, 2015 (JJ Act) – सर्व धर्मांवर लागू.
3. CARA – सेंट्रल अडॉप्शन रिसोर्स अथॉरिटी – भारत सरकारची केंद्रस्तरीय यंत्रणा जी सर्व दत्तक प्रक्रिया नियमानुसार नियंत्रित करते.
   👉 महाराष्ट्रात देखील दत्तक प्रक्रिया JJ Act 2015 व CARA च्या मार्गदर्शक सूचनांनुसारच पूर्ण होते.

📌 कोणाला दत्तक घेण्याचा अधिकार?

• वैवाहिक जोडपी – विवाहाला किमान २ वर्षे पूर्ण असावीत.
• अविवाहित व्यक्ती – काही मर्यादांसह दत्तक घेऊ शकतात.
• वयोमर्यादा :
  • पालक व मुलामध्ये किमान २५ वर्षांचे अंतर असावे.
  • मुलाचे वय ४ वर्षांखालील असल्यास पती-पत्नीचे संयुक्त वय ९० वर्षांपेक्षा जास्त नसावे.
  • दत्तक घेणाऱ्याचे कमाल वय साधारणतः ५५ वर्षे.

📌 कोण दत्तकासाठी पात्र?

• पालकांनी सोडलेली, अनाथ किंवा कायदेशीररित्या सरेंडर केलेली मुले.
• फक्त १८ वर्षांखालील मुलांनाच दत्तक दिले जाऊ शकते.
• ही मुले मान्यताप्राप्त Specialised Adoption Agency (SAA) मध्ये नोंदवलेली असणे आवश्यक आहे.

📌 दत्तक प्रक्रिया – टप्प्याटप्प्याने

1. ऑनलाइन नोंदणी
   • CARA च्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.cara.nic.in) अर्ज करावा लागतो.
   • आवश्यक कागदपत्रे (ओळखपत्र, पत्ता, उत्पन्नाचा पुरावा, वैद्यकीय अहवाल) अपलोड करावी लागतात.
2. होम स्टडी रिपोर्ट (HSR)
   • SAA कडील अधिकृत समाजसेवक पालकांच्या कुटुंबीय पार्श्वभूमीची तपासणी करतो.
   • आर्थिक स्थिती, राहणीमान, मानसिक तयारी यांचा अहवाल तयार होतो.
3. मुलाशी जुळवणी (Matching)
   • CARA च्या प्रणालीतून योग्य मूल निवडले जाते.
   • पालकांना त्या मुलाबाबतची माहिती व वैद्यकीय तपशील दिला जातो.
4. स्वीकृती (Acceptance)
   • पालकांनी संमती दिल्यानंतर Adoption Committee कडून अंतिम मंजुरी दिली जाते.
5. न्यायालयीन मान्यता
   • SAA न्यायालयात याचिका दाखल करते.
   • जिल्हा न्यायालयाकडून Adoption Order मिळाल्यानंतर प्रक्रिया कायदेशीर होते.
6. Post-Adoption Follow Up
   • काही काळासाठी Social Worker कडून मुलाची व कुटुंबाची परिस्थिती तपासली जाते.

📌 आवश्यक कागदपत्रे

• आधार / पॅन कार्ड
• विवाह प्रमाणपत्र (लागू असल्यास)
• जन्मतारीख पुरावा
• पगार पावत्या / उत्पन्न कर रिटर्न
• निवास पुरावा
• आरोग्य अहवाल
• दोन शिफारस पत्रे

📌 महाराष्ट्रातील दत्तक संस्थांचा आधार

• राज्य महिला व बालविकास विभाग
• Specialised Adoption Agencies (SAA) – प्रत्येक जिल्ह्यात उपलब्ध
• CARA – केंद्रीय संस्था

📌 लक्षात ठेवण्यासारखे मुद्दे

• दत्तक घेतल्यानंतर मुलाला जैविक मुलाप्रमाणेच वारसाहक्क मिळतो.
• मुलाचे नाव/जन्मतारीख बदलण्याची कायदेशीर मुभा असते.
• संपूर्ण प्रक्रिया गोपनीय (Confidential) असते.
• अनाथाश्रमातून थेट दत्तक घेणे कायदेशीर नाही; फक्त CARA/SAA मार्गेच मान्य आहे.

📌 निष्कर्ष

👉 महाराष्ट्रात दत्तक घेण्याची प्रक्रिया ही आता पूर्णपणे ऑनलाइन, पारदर्शक आणि कायदेशीर सुरक्षित आहे.
👉 JJ Act 2015 व CARA मार्गदर्शक तत्वे ह्यांनुसारच सर्व कामकाज केले जाते.
👉 योग्य कागदपत्रे, Social Worker चा अहवाल आणि न्यायालयाचा आदेश मिळाल्यावरच दत्तक कायदेशीर मानले जाते.